Ουκρανία: Ποιος έπεισε τον Πούτιν; Η διαφαινόμενη εμπλοκή του ΝΑΤΟ και η ελληνική απερισκεψία

Γράφει ο Κων/νος Αποστόλου-Κατσαρός*
Τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της εισβολής στην Ουκρανία, ορισμένοι αναλυτές υποστήριζαν σθεναρά -διακινδυνεύοντας ακόμη και να χαρακτηριστούν ως φιλοαμερικάνοι από τους κονδυλοφόρους που αρέσκονται στην «ταμπελοποίηση» αντί της επιχειρηματολογίας- ότι επίκειται ρωσική εισβολή στο προσεχές διάστημα. Ακόμη και σήμερα όμως πολλοί είναι αυτοί που αναζητούν τους λόγους για τους οποίους ο Ρώσος Πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν πήρε την τελική απόφαση. Κάποιες αναλύσεις επικεντρώθηκαν στην ιδιοσυγκρασία του Ρώσου ηγέτη, άλλες σε απτά γεωπολιτικά δεδομένα ή/και το διεθνές διπλωματικό κλίμα. Μια ανάλυση η οποία σίγουρα χρήζει μνείας, εστίασε στον ευρύτερο κύκλο έμπιστων συνεργατών του Πούτιν, και δίνει φως στο παρασκήνιο. Σύμφωνα με αυτήν, ο Ρώσος Πρόεδρος επέλεξε να ακολουθήσει τη συμβουλή του ΥΠΑΜ Σεργκέι Σοϊγκού, εμφανώς απογοητευμένος από τις αποτυχίες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, που ίσως αποτυπώθηκαν και στο δημόσιο διασυρμό του επικεφαλής των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, Σεργκέι Ναρίσκιν, σε ζωντανή μετάδοση.

Η ίδια πηγή υποστηρίζει ότι ο Ρώσος ΥΠΑΜ παρουσίασε στον Πούτιν μια δελεαστική πρόταση, εργαλειοποιώντας πρώτα την προβολή ισχύος στα σύνορα με την Ουκρανία και στη συνέχεια, την αστραπιαία χρήση σκληρής ισχύος που θα παρέκαμπτε -θεωρητικά πάντα- τα προσκόμματα του διπλωματικού πεδίου αλλά και τις πιθανές αστοχίες των μυστικών υπηρεσιών. Η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του Σοϊγκού καλλιεργήθηκε βέβαια χρόνια πριν, και σχετίζεται με την εμπλοκή του στην προσάρτηση της Κριμαίας αλλά και την επέμβαση στη Συρία. Επίσης, είναι σαφές ότι ο Πούτιν δεν θα αποφάσιζε να κινηθεί εναντίον της Ουκρανίας εάν δεν είχε προηγηθεί η αναμόρφωση του ρωσικού στρατού από τον ικανότατο Ρώσο Α/ΓΕΕΘΑ Βαλερί Γκερασίμοφ. Με άλλα λόγια, τα γεγονότα στην Ουκρανία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην μετατόπιση της εμπιστοσύνης του Πούτιν προς τις ένοπλες δυνάμεις. Εμπιστοσύνη που όμως δοκιμάζεται στα πεδία των μαχών.



Με κόκκινο η ρωσική διείσδυση. Πηγή: google.com, προσπελάστηκε 08:12, 01/03/2022

Ήδη την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, διανύουμε την πέμπτη ημέρα των επιχειρήσεων και παρατηρείται κάποια επιβράδυνση της αρχικής προέλασης των ρωσικών δυνάμεων. Πηγές αναφέρουν ότι αυτό οφείλεται σε δυσκολίες στον ανεφοδιασμό, ενώ άλλες μιλούν για προβολή αντίστασης στο αστικό περιβάλλον. Ίσως οι ρωσικοί σχεδιασμοί να υπολόγισαν εσφαλμένα ότι θα συναντήσουν ελάχιστη αντίσταση από τις ουκρανικές δυνάμεις, πρόβλεψη που μπορεί βέβαια να επιβεβαιωθεί σε μεταγενέστερο χρόνο εάν για παράδειγμα ενταθούν οι βομβαρδισμοί ή αφού καταλειφθεί το Κίεβο. Η αποφυγή ευρείας κλίμακας βομβαρδισμών σε αυτό το στάδιο των επιχειρήσεων, η οποία επιλέχθηκε για να περιοριστούν οι απώλειες αμάχων, είναι απόρροια της ανάγκης για ομαλή μετάβαση στην «επόμενη ημέρα», και προσθέτει επιπλέον βάρος στο έργο των χερσαίων δυνάμεων. Όπως και να ‘χει, η πραγματικότητα είναι ότι δεν επιτεύχθηκε μια γρήγορη και εύκολη νίκη, πράγμα που σημαίνει ότι οι επόμενες ημέρες είναι κρίσιμες. Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν δήλωσε: «Αυτός ο πόλεμος θα διαρκέσει πολύ και πρέπει να προετοιμαστούμε με μεγάλη αποφασιστικότητα» ενώ τόνισε ότι «θα έχει συνέπειες στη ζωή μας». Χωρίς βέβαια να είναι δυνατόν να γίνει ασφαλής εκτίμηση για την ακριβή διάρκεια των επιχειρήσεων.

Είναι αλήθεια ότι από εδώ και πέρα τα πράγματα περιπλέκονται περισσότερο, πρωτίστως για την Ρωσία, και δευτερευόντως για τους έμμεσα εμπλεκόμενους. Το ενδεχόμενο η κατάσταση να βγει εκτός ελέγχου γίνεται ολοένα και πιο ορατό. Ιδιαίτερα δε, εάν αναλογιστεί κανείς την εντολή του Πούτιν να τεθούν σε ετοιμότητα οι ρωσικές πυρηνικές δυνάμεις. Ποια τροπή θα πάρει άραγε ο πόλεμος σε περίπτωση που ο ρωσικός στρατός δεν επιτύχει τους αντικειμενικούς σκοπούς του;

Ο κίνδυνος ενός πυρηνικού ολέθρου όμως δεν είναι η μόνη πηγή ανησυχίας. Μια από τις παρενέργειες της ρωσικής εισβολής είναι μεν πιο μακροπρόθεσμη, αλλά συνάμα και ενδεικτική του κλίματος που έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη. Αυτή αφορά στο εξοπλιστικό ντελίριο της Γερμανίας, αναβιώνοντας τα φαντάσματα του παρελθόντος, με ότι αυτό συνεπάγεται και για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που είναι πιθανό ότι θα ακολουθήσουν αντανακλαστικά.

Το ότι η κατάσταση αρχίζει βαθμηδόν να εκτροχιάζεται, φαίνεται επίσης από την πληροφορία ότι η ΕΕ ετοιμάζεται να στείλει στην Ουκρανία μαχητικά αεροσκάφη ρωσικής κατασκευής από την Βουλγαρία, την Σλοβακία και την Πολωνία. Δηλαδή χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλόκ που πλέον ανήκουν στο ΝΑΤΟ. Το πρώτο καίριο ερώτημα που τίθεται εδώ είναι, μήπως σε μεταγενέστερο χρόνο αναγκαστεί να εμπλακεί ενεργά και η Ελλάδα; Το δεύτερο, είναι εάν η κατάρριψη αυτών των μαχητικών -τα οποία υποθέτουμε ότι θα έχουν χειριστές ΝΑΤΟϊκούς πιλότους από τις ίδιες χώρες προέλευσης- συνιστά ή όχι, επίθεση έναντι χώρας του ΝΑΤΟ και αν θα οδηγήσει στην ενεργοποίηση του Άρθρου 5 περί συλλογικής άμυνας; Μάλιστα σύμφωνα με δημοσιεύματα, η Βουλγαρία ήδη (27/02/2022) έχει ξεκινήσει μερική επιστράτευση, ενώ μια μέρα αργότερα η Ελλάδα αποφάσισε την απαγόρευση στρατιωτικών πτήσεων στον εναέριο χώρο του Έβρου κατόπιν αμερικανικού αιτήματος για να «προστατευθεί η δραστηριότητα του αμερικανικού στρατού στην Αλεξανδρούπολη». Απόφαση που σχετίζεται και με τα Δαρδανέλια όπως αναφέρουμε παρακάτω.

Από την άλλη, η αμηχανία των ευρωπαίων, είναι κάτι περισσότερο από εμφανής. Κυρίως με το «τσουβάλιασμα» των κυρώσεων χωρίς να εξεταστεί το ενδεχόμενο π.χ. του κλεισίματος της στρόφιγγας του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη (με ότι αυτό συνεπάγεται), αλλά και με την προσπάθειά τους να επιδείξουν υπερβάλλοντα ζήλο, καταφεύγοντας ακόμη και στη συγκρότηση εθελοντικών στρατιωτικών δυνάμεων στα πρότυπα του 19ου αιώνα(!). Η βρετανίδα ΥΠΕΞ Λιζ Τρας (σε αντίθεση με τον διαφωνούντα ΥΠΑΜ Μπεν Ουάλας), έφτασε στο σημείο να δηλώνει δημόσια ότι εάν Βρετανοί πολίτες το επιθυμούν, μπορούν να συμμετέχουν σε μια διεθνή δύναμη για να πολεμήσουν στην Ουκρανία. Δηλαδή να συγκροτηθεί ένας ανεκπαίδευτος στρατός με κύριο όπλο τα ιδανικά του; Και το ερώτημα βέβαια είναι, τί μέλλει γενέσθαι σε περίπτωση που αρκετοί από αυτούς χάσουν τη ζωή τους; Τέτοιες αψυχολόγητες πρωτοβουλίες μας βάζουν ακόμη και σε σκέψεις για το εάν τελικά απώτερος σκοπός είναι να βρεθεί μια δικαιολογία για την εμπλοκή του ΝΑΤΟ…

Όσον αφορά στα του οίκου μας, πέραν της δικαιολογημένης αντιπολεμικής ρητορικής και καταδίκης της καταστρατήγησης του διεθνούς δικαίου, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε αμετροεπείς δημόσιες δηλώσεις. Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν αρκέστηκε μόνο στις δηλώσεις, αποφασίζοντας εν τέλει να διαρρήξει τις σχέσεις με τη Ρωσία με τον πλέον ανεύθυνο τρόπο, αποστέλλοντας αμυντικό υλικό (αγνώστου προελεύσεως καλάσνικοφ και πυρομαχικά). Η απώλεια της ζωής Ελλήνων ομογενών στην ευρύτερη περιοχή της Μαριούπολης κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, και ενώ υπάρχουν βάσιμες υποψίες που συντείνουν στο συμπέρασμα ότι η επίθεση έγινε από το νεοναζιστικό «τάγμα του Αζόφ» (1, 2), σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί την άκρως επικίνδυνη αποστολή αμυντικού υλικού (σε πρώτη φάση) στην εμπόλεμη Ουκρανία. Θα ήταν υπερβολή εάν κάποιος θεωρούσε ότι η ενέργεια αυτή εν μέσω εχθροπραξιών, συνιστά έμμεση πράξη πολέμου έναντι της Ρωσίας; Κάτι που αργά ή γρήγορα η Ελλάδα θα πληρώσει ακριβά (1, 2), και μάλιστα χωρίς να διαφαίνεται κάποιο ορατό όφελος, εκτός ίσως των συνηθισμένων ανέξοδων συμμαχικών φιλοφρονήσεων…

Ολοκληρώνοντας, θα επιχειρήσουμε και μια πρόβλεψη. Οι παγκόσμιες γεωπολιτικές ανακατατάξεις που το ουκρανικό πυροδοτεί, επηρεάζουν και τα Στενά του Βοσπόρου (1, 2), για τα οποία τελικά η Τουρκία αποφάσισε να προχωρήσει στο κλείσιμό τους υπό το βάρος των αμερικανικών κυρίως πιέσεων (δεν θα μπούμε στον πειρασμό να αναλύσουμε τα πιθανά ανταλλάγματα που πήραν οι γείτονες) επικαλούμενη τις προβλέψεις της Συνθήκης του Μοντρέ. Η κίνηση αυτή θα εντείνει την ήδη τεταμένη κατάσταση και εκτιμάται ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο να έρθει αντιμέτωπο με την Ρωσία (ειδικά εάν η Τουρκία προβεί σε επιλεκτική εφαρμογή των προβλέψεων του Μοντρέ), σε ένα πεδίο τελείως διαφορετικό από αυτό της Ουκρανίας. Γιατί όπως λέει και μια ρωσική παροιμία: «Άμα σηκώσεις την αρκούδα για χορό, ο χορός θα τελειώσει όταν θέλει η αρκούδα». Και αυτό δεν αποτελεί μια αυθαίρετη διαπίστωση, αλλά αντιθέτως μια ορθολογιστική αναγωγή, βάσει των όσων ήδη διαδραματίζονται στην Ουκρανία.

*Ειδικός τεχνικός σύμβουλος. Διετέλεσε λέκτορας και επιστημονικός συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον της Βρετανίας, από το οποίο κατέχει διδακτορικό και μεταπτυχιακό τίτλο.
militaire.gr